ATATÜRK’ÜN EMRİYLE SAHNEYE ÇIKAN İLK KADIN TİYATRO SANATÇISI

Tiyatromuzun ilk Türk Müslüman kadını Bedia Muvahhit’in hayatı Afife Jale gibi kötü sonla bitmez, tam tersine mutlu sonla biten bir kadın hikayesi olarak karşımıza çıkar. 70 yıl süren tiyatro hayatı Bedia Muvahhit’i ilk sahneye çıkışı oldukça da çok ilginçtir.

Cumhuriyetin kuruluşundan 1, 2 ay önce şehir tiyatroları İzmir turnesinde iken galaya Başkumandan Mustafa Kemal Atatürk de şeref vermesini arzu eden ekip, doğruca misafir olarak aldığı konağa gidip oyunlarına izlemesi için davete ederler. Sanatçıları kapıda karşılayan ve her biri ile tek tek ilgilenen Mustafa Kemal kadroyu merak eder ve kadroda kadın olup olmadığını sorar. Bir Türk kadınının sahneye çıkması gerektiğini söyler, oyuncular arasında bulunan Vasfi Rıza Zobu yönetmen beyin tiyatro meraklısı eşi Bedia Muvahhit’i işaret ederek onun oynamasına tavsiye eder. Gazi’de gülümseyerek hemen onaylar, oynarsa ben de gelip izleyeceğim der. Gelir temsili ziyaret eder ve temsil büyük bir başarı ve mutlulukla sona erer.

Atatürk’ün emriyle sahneye çıkan ilk kadın Türk tiyatrocu Bedia Muvahhit’tır. Daha sonra tiyatrodan sinemaya da geçen nihayet cumhuriyetimizin ilk yıllarını anlatan ‘ateşten gömlek’ adlı filmde rol alarak ününe ün katmıştır. Bedia Muvahhit, Afife Jale’nin yaşadığı zorlukları fazla yaşamamıştır. Sebebi ise Atatürk’ün ricası ile sanat hayatına başladığı ve desteklediğini için gittiğin yerlerde fazla tepki görmemiş tam tersine desteklenmiş yüreklendirir. Bu sebeple de sinemanın tuzunu yutar.

Emektar bir kadın sinema sanatçımız olarak kabul edilmektedir. Kendisi de bu duygu düşüncelerini aynen dile getirmektedir. Onun için Atatürk’ün ricası bir emir olarak telakki edilmiş, Bedia Muvahhit Türk kadınına sinemada ve görsel sanatlarda çalışmanın önünü açmıştır, diyebiliriz. Tiyatro ve sinemada Bedia Muvahhit, Afife Jale’nin yaktığı meşale  yanmaya devam ediyor.

Babası Şekip Bey, annesi Refika Hanım, eşi Ahmet Refet Muvahhit olan ünlü sanatçı Bedia muvahhit çok yönlü bir insandır. Adına birçok mekana ismi verilmiştir. Adına posta pulu çıkarılmıştır. Hakkında oldukça fazla yazı yazılmıştır. Yine sanatçı adına farklı projeler oluşturulmuş senaryo projesi belgeseller, büst gibi çalışmalarla adı yaşatılmak istenmiştir. Peki, Bedia Muvahhit kimdir?

Bedia Muvahhit’in Hayatı

Çevirmen, öğretmen, tiyatro sanatçısı, sinema sanatçısı gibi birçok özelliği bulunan ilk Müslüman kadın sanatçı ünvanlı bu hanımefendi 1897 yılında dünyaya gelmiştir. İstanbul’da Doğan bu değerli insan 1994 yılında hayata gözlerini yummuştur.

Adına oldukça fazla ödül düzenlenmiş, yazı yazılmış, projeler oluşturulmuş sinema, tiyatro sanatçısı Bedia Muvahhit çoğu insan tarafından günümüzde bilinmemektedir. Osmanlı imparatorluğu döneminde kadınların henüz memur olarak çalışmadığı yıllarda ilk kadın memur olma özelliği de taşımaktadır.

Yabancı dil bilgisi güçlü olan sanatçı yabancı dilden Türkçeye çeviriler de yapmıştır. Özellikle oyunları Türkçeye uyarlayarak sinemamıza katkı sağlamıştır.

Bedia Muvahhit’in aldığı ödüller

1981 yılında Atatürk sanat armağanı ödülünü almaya hak kazandı. 1987 ılında devlet sanatçısı olma unvanını elde etti. 1988 yılında İstanbul Sinema Günleri Altın Lale ödüllerini aldı. 1993 yılında İstanbul Büyükşehir Belediyesi Bedia Muvahhit 70 Sanat Yılı kutlamaları yapıldı.

Kadıköy Terakki mektebinde başladığı eğitimini Fransa’da Notre Dame de Sion Lisesi’nde devam ettirdi.

Bedia Muvahhit’in rol aldığı filmler

Ateşten Gömlek (1923)
İstanbul Sokaklarında (1931)
Karım Beni Aldatırsa (1933)
Beklenen Şarkı (1953)
Paydos (1954)
Yaşlı Gözler (1955)
Son Beste (1955)
Gülmeyen Yüzler (1955)
Çapkınlar (1961)
Gönül Ferman Dinlemez (1962)
Bir Gecelik Gelin (1962)
Belalı Torun (1962)
Barut Fıçısı (1963)
Genç Kızlar (1963)
İstanbul Kaldırımları (1964)
Kaynana Zırıltısı (1964)
Manyaklar Köşkü (1964)
Gençlik Rüzgarı (1964)
Halk Çocuğu (1964)
Anasının Kuzusu (1964)
Gel Barışalım (1964)
Sarı Kızla Kopuk Ahmet (1964)
Hizmetçi Dediğin Böyle Olur (1964)
Hep O Şarkı (1965)
Sevinç Gözyaşları (1965)
Bozuk Düzen (1966)
Aşkın Gözyaşları (1966)
Çalıkuşu (1966)
Sokak Kızı (1966)
O Kadın (1966)
Sevgilim Artist Olunca (1966)
Şoförün Kızı (1966)
Evlat Uğruna (1967)
Sen Benimsin (1967)
Zehirli Hayat (1967)
Dünyanın En Güzel Kadını (1968)
Katip (1968)
Ateşli Çingene (1969)
Esmerin Tadı Sarışının Adı (1969)
Lekeli Melek (1969)
Son Mektup (1969)
Tatlı Sevgilim (1969)
Yumurcak (1970)

Bedia Muvahhit’in rol aldığı tiyatro oyunları

Ceza Kanunu

Hisse-i Şayia

Taş Parçası

Aktör Kin

Yorgaki Dandini

Hamlet

Devlet Kuşu

On İkinci Gece

Matmazel Julie

Aynaroz Kadısı

Hortlaklar

Mürai

Tersine Akan Nehir

Bir Kavuk Devrildi

Venedik Taciri

Fermanlı Deli Hazretleri

Mum Söndü

Bir Ölü Evi

Otello

Kafes Arkasında

Kafatası

Lüküs Hayat

Yarasa

Müfettiş

Saz-Caz, Mırnav

Ayaktakımı Arasında

Tebeşir Dairesi

Ahududu

Küçük Şehir

Oyun İçinde Oyun

Deli Saraylı

Kibarlık Budalası

Sana Rey Veriyorum

Deli Dolu

Suç ve Ceza

Çifte Keramet

Dama Çıkmış Bir Güzel

Gecikenler

Bir önceki yazımız olan Berbat 2 Buluş; Cips ve Cola başlıklı makalemizde Cola nasıl bulundu?, George Crum ve Patates cipsi nasıl icat edildi? hakkında bilgiler verilmektedir.