Ünlü düşünür Konfüçyüs’ün meslek seçiminin ne denli önemli olduğunu açıklayan şu sözleri  kulağa küpe olmalıdır. ‘Sevdiğiniz bir mesleği seçerseniz ömrünüz boyunca bir gün bile çalışmış sayılmazsınız.’ Hem kendi mutluluğunuz, hem çalıştığınız kurum, hem de ülke ekonomisine faydalı olmak adına uygun yaşlarda meslek seçimi yapılmalı, seçilen meslek doğrultusunda ilerlenmelidir.

Meslek seçimini etkileyen faktörler nelerdir hep birlikte inceleyelim. Geleceğin mesleklerini göz önünde bulundurarak bizi mutlu edecek mesleği önceden kararlaştıralım.  Meslek seçiminde etkili olan etkenler yetenekler, kişisel özellikler, ilgiler ve genel akademik yetenek özellikleri olarak sıralanmaktadır. Bunları kısa kısa açarak neler olduğunu özetleyelim.

Genel akademik yetenek özellikleri

• Sembolleri okuyabilme, soyut kavramları anlayabilme, fikir yürütebilme gücünü temsil eder. Bunlar; sözel yetenek, sayısal yetenek, şekil, uzay yeteneği olarak karşımıza çıkar.
• Özel yetenekte zengin bir kelime hazinesine sahip olmak, duygu ve düşünceleri farklı kelimelerle etkileyici bir şekilde ifade edebilmek.
• Kelimelerle etkileyici ve özgün kompozisyonlar meydana getirmek.
• Konuşmayı akıcı bir üslupla dile getirirken aynı şekilde yazma da hızlı ve akıcı olmalıdır.
• Akıl yürütme becerisinde ifadeler, sözcükler arasında farklılık ve benzerlikleri okuyabilme, bunları idrak edebilme anlaşılabilir ve açık bir şekilde düşünceleri karşı tarafa aktarabilme yeteneğidir.
• Sayısal yetenek özelliğinde ise dört işlem gerektiren hesaplamaları doğru ve hızlı bir şekilde sona erdirme veya verilen bir işlemdeki yanlışı hızlıca görebilmek.
• Ayrıca sayısal olarak akıl yürütme, matematik ile ilgili kavram ve prensipleri kullanarak problem çözme, cebirsel işlemleri hızlı bir şekilde sonuçlandırma becerisi kastedilmektedir.
• Şekil ve uzay yeteneği her türlü şekiller arasındaki ilişkilendirmeyi okuyabilme, resimlerin ya da nesnelerin ayrıntılarını algılayabilme, geometrik şekiller arasındaki genişlik, gölge boy gibi farklılıkları hızlı bir şekilde algılayabilme gücü kastedilir.
• Uzamsal ilişkileri okuyabilme yeteneğinde düzlem üzerindeki bir şeklin veya bir döndürülmüş biçimini gözünde canlandırmabilme veya açılımı verilmiş olan bir nesnenin kapalı durumunu düşünebilme ya da tersinden bütün bunları yeniden yapabilme yeteneği.
• Bütün vücudunun uyum içinde olması; özellikle el ve kolların rahat bir şekilde hareket ettirilmesi, nesnelerin döndürme, kaldırma ya da yerleştirme durumlarını düzgün ve hızlı bir şekilde yapabilme yeteneği.
• Parmaklarını hızlı ve doğru bir şekilde kullanıp küçük nesneler üzerinde çalışarak işlem yapabilme yeteneği.
• El göz koordinasyonu uyumlu olması, dolayısıyla her ikisini de birbiriyle eşgüdüm halinde kullanabilme.

Yetenek Faktörü

Meslek seçimini etkileyen diğer bir unsur yetenektir. Yetenek ise kalıtım neticesinde insanda bulunan gizli gücün çevre ve eğitim etkisi ile geliştirilmesini ifade etmektedir. Yani bir insanın belli yaşa kadar geliştirerek sahip olduğu yeteneklerin sonraki dönemlerde alacağı eğitimler ile ne denli faydalı olabileceği hakkında tahminde bulunmaktır. Her birey sahip olduğu yetenek açısından farklılık gösterir. Öğrenilecek olan davranış ne kadar zor olursa yetenek seviyesi de o denli yüksek olacaktır. Mevcut yeteneklerini yeteri kadar kullanamayan insanlar ileride karşılarına çıkacak olan zorluklara karşı mücadele edemez. Dolayısıyla mutsuz olurlar insanın sahip olduğu yeteneğin farklı olması onun zenginliğidir. Ancak bunu geliştirerek gelecekte meslek seçimi ve yaptığı mesleğin sevgisi memnuniyeti etkili olacaktır.

Kişilik Özellikleri Faktörü

Meslek seçiminde etkili olan unsurlardan yetenek farklı bir kategoride ele alınmalıdır. Gelecekte insanın yapmayı ya da yapacağını, ne istediğini belirlemesinde en önemli faktör kişilik özellikleri diyebiliriz. Çünkü bireyi diğerlerinden farklı kılan en önemli özelliktir. Örneğin; çekingen, girişken, Uysal, mücadeleci, mantıklı, idealist, Başına buyruk, sinirli, düzenli, alçakgönüllü, hırslı, aksi, huysuz, kurallara riayet eden, gerçekçi… gibi birbirine çok zıt kişilik özellikleri bulunmaktadır. Her meslekte farklı kişilik özellikleri görülmektedir.

KİM HANGİ MESLEĞİ SEÇMELİ

Meslek seçiminde kişinin kendini tanıması, onun seçeceği mesleği belirlenmesinde önemli bir adım teşkil edecektir. Dışadönük, ikna yeteneği güçlü olan insanlar siyasetçi veya hukukçu olabilir. Buna karşın düzenli olan, tertipli çalışan, bütün kurallara riayet eden kişiler ise büro memurluğu ya da bankacılık gibi meslekleri seçmesi yerinde olacaktır. Buna basit bir örnekle 43 numara ayakkabı giyen bir erkek 40 numara ayakkabı giymek zorunda bırakılırsa durumun ne olacağını tahmin edebilirsiniz.

Uygun olmayan mesleği seçmek aynı şekilde kişinin hem fiziksel olarak, hem de zihinsel olarak yorulmasına hayattan soğumasına sebebiyet verebilir. Mesleğini sevmeyen biri çalıştığı ortamda daralır, sıkılır. Performans açısından da istenilen verimi sağlayamaz. Hem işveren hem de çalışan hayal kırıklığına uğrar. Gelecekte mutlu olmak adına insan kendini bütün yönleriyle tanımalı, gerçekçi değerlendirme yapmalı, yapabileceği gerçekleştirebileceği hedefler belirlemelidir.

TÜRKİYE’DE MESLEK SEÇME UYGULAMASI

Başkaları ile kıyaslamadan ya da başkalarının kendinden beklentilerini dikkate almadan sağlıklı değerlendirme yapmalıdır. Meslek seçiminde etkili olan faktörler ülkemizde tam bir fiyasko diyebiliriz. Çünkü ortaokul sıralarından itibaren çocuğun kişilik özellikleri, ilgi, istek, yetenek değerlendirmesine bakılmaksızın puan esasına göre ortaöğretim tercihi yaptırılmaktadır.

Gelecekteki mesleğe ilişkin ipuçları

Türkiye’de meslek seçimi güya 10. sınıfta başlamaktadır ve lise son sınıfta yine üniversite giriş sınavlarında aldığı puana göre tercihler yapmak zorunda kalacaktır. Oysa gelişmiş ülkelerde ortaokul sıralarında iken çocuğun gelecekteki mesleğine ilişkin ipuçları yakalanır. Bu durum velisi ile görüşülerek ortaöğretim hakkında yönlendirme yapılır çocuk ya da ergen liseye gitmeden yönlendirilir. Lisede mesleğine yönelik ağırlıklı dersler olur, sonrasında yüksek öğrenimini lisedeki aldığı derslerin paralelinde yapar. Dolayısıyla kişisel özelliklerine yeteneklerine ilgisine ve gelecekte kendini rahat ettirecek genel akademik yeteneklerine uygun kararlar verir. Hem kendisine hem ülkesine hizmet eden mutlu bireyler olur. Bilgenin dediği gibi çalıştığı halde çalışmamış gibi hisseden mutlu bireyler olur.

İlgi Faktörü

Bireyin ilgi alanı kesinlikle dikkate alınmalıdır. Çünkü her bireyin ilgi alanı çok farklıdır.

Bazıları temel bilimlere ilgi duyar. Fizik, kimya, biyoloji ile ilgilenir. Kimileri de sosyal bilimlere yoğun ilgi gösterir. Buradan sosyolog, psikolog, hukukçu, siyasetçi yetişir.

Doğayı seven ilgi duyan insanlar da bitkileri ve hayvanları incelemekten mutluluk duyar.

Mekanik alanda ilgisi bulunanlarda her türlü alet-edevat, makina onarma, işletme gibi konularda yeteneklidir. Dolayısıyla onların elektrik, makina mühendisliği gibi alanlara yönelmesi beklenir.

Alışveriş işleriyle ilgili olanlar da ticaret ile ilgili bölümlere yönlendirilmelidir.

Edebi konularda ilgili olanlar kitap yazma okuma eleştirme şiir yazma gibi alanlarda faaliyette bulunacaktır.

Plastik sanatlar, el sanatları, heykel, resim gibi konularda ağırlıklı ilgisi bulunanların da güzel sanatlar fakültelerine yönlendirilmesi gerekir.

Bütün bunlar birleştiği zaman insanların mesleki değerleri kendiliğinden ortaya çıkacaktır. Dolayısıyla meşhur olma, zengin olma, bağımsız düşünme, üreticiliği geliştirme, topluma hizmet verme, mutlu bir hayat sürme, saygınlık kazanma kendiliğinden ortaya çıkacaktır.

Bir önceki yazımız olan İzmir Evde Ek İş Fırsatları başlıklı makalemizde İzmir ek iş imkanları, İzmir evde ek iş ilanları ve İzmir'de ek iş hakkında bilgiler verilmektedir.